Weet wat je leest: Etiketten.
In mijn vorige posts heb ik vaker benoemd dat het belangrijk is om goed naar de etiketten van een verpakking te kijken! Een etiket bevat namelijk zo goed als ALLE informatie over een product. Je kunt er onder andere op vinden welke ingrediënten er allemaal in het product zitten; hoeveel energie een product bevat per portie óf per 100 gram/milliliter; uit welk land een product komt etc. etc.
Een etiket goed lezen kan ontzettend behulpzaam zijn! Je kan daardoor onderscheid maken tussen producten wanneer je specifiek naar iets op zoek bent, en wanneer je gasten op bezoek krijgt met allergieën kun je producten kiezen die deze allergenen niet bevatten.
In deze blog ga ik jullie vertellen wat er verplicht is op een etiket en waar je dat kan vinden, ga ik het onderscheid maken tussen 'Tenminste Houdbaar Tot (THT)' en 'Te Gebruiken Tot (TGT)', leg ik uit wat de term clean label betekent in verband met de E-nummers, en kort iets over keurmerken, voedings- en over gezondheidsclaims. Onder aan de pagina, in het rood, staan nog wat instinkertjes die fabrikanten graag op hun verpakkingen zetten maar die zeer misleidend zijn voor de consument! Tip van mij aan jullie om die nog even door te nemen.
Wat is er verplicht?
Aan voedingswaren etiketten zijn regels en wetten verbonden die worden gehandhaafd en gecontroleerd door de NVWa (de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit). Dit zorgt ervoor dat je als consument ervanuit kunt gaan dat alles dat op een etiket staat, waarheid is. De opgestelde regels zijn verbonden aan de wet dat een product onze gezondheid niet in gevaar mag brengen.
Verplichte aspecten die aanwezig moeten zijn op het etiket zijn:
1) de naam van het product;
2) een lijst van ingrediënten;
3) allergenenetikettering
4) kwantitatieve ingrediëntendeclaratie (KWID);
5) Netto hoeveelheid;
6) houdbaarheidsdatum;
7) bijzondere bewaarvoorschriften en/of gebruiksvoorwaarden;
8) land van oorsprong of plaats van herkomst;
9) gebruiksaanwijzing als het levensmiddel moeilijk te gebruiken is zonder gebruiksaanwijzing;
10) percentage alcohol voor dranken met meer dan 1,2% alcohol;
11) Voedingswaardevermelding
Om te verduidelijken wat hierboven staat heb ik onderstaand etiket toegevoegd (zie de afbeelding onder deze tekst):
Aan de linkerkant zie je bovenaan de naam van het product (1) namelijk Knäckebröd met volkoren rogge- en tarwemeel en tarwebloem. Daaronder zie je de lijst van ingrediënten (2). Onderaan de ingrediëntenlijst zie je staan dat 'voor 100 gram eindproduct is 48 gram volkoren roggemeel, ....' staan. Dit is de KWID (4). In de naam van het product komen de volgende aspecten terug 'volkoren roggemeel', 'tarwemeel', en 'tarwebloem'. De KWID geeft aan dat van alle ingrediënten die voorkomen in de productnaam of die heel opvallend worden afgebeeld op de verpakking, de specifieke hoeveelheden moeten worden beschreven op het etiket. Onder de ingrediëntenlijst zie je de allergenen (3) nog apart beschreven. Als je goed naar de ingrediëntenlijst kijkt zie je dat de allergenen daar ook in hoofdletters in staan benoemd, bijvoorbeeld ROGGEmoutmeel. Een fabrikant is namelijk verplicht om duidelijk te laten zien welke allergenen er in een product zitten. Dit kan gedaan worden op de manier als in het voorbeeld, maar wordt soms ook alleen gedaan door de allergenen in de ingrediëntenlijst in hoofdletters of dikgedrukt neer te zetten. Onder de allergenen zie je de voedingswaardevermelding (11), dus de hoeveelheid energie, koolhydraten etc. per 100gram of per portie. Aan de rechterkant zie je bovenaan staan 'ten minste houdbaar tot...' en waar je dit kan vinden (= de houdbaarheidsdatum) (6). Daaronder zie je een specifiek advies voor het bewaren van het product, namelijk droog en donker (7). Deze bewaaradviezen zorgen ervoor dat het product zijn structuur en voedingswaarde blijft behouden. Wanneer dit product bijvoorbeeld niet droog wordt gehouden wordt het zachter van structuur en door blootstelling aan zonlicht kunnen bepaalde vitaminen verloren gaan. Bij de gegevens van Jumbo zie je ook wat de plaats van herkomst is, namelijk Veghel (8). Bij groenten, fruit en sommige andere producten die direct zijn geëxporteerd vanuit het buitenland zie je vaker een plaats van oorsprong, bijvoorbeeld tomaten uit Sicilië etc. Ten slotte zie je op het etiket nog staan wat de netto hoeveelheid is van het product (5), namelijk 300 gram. Dit product is gemakkelijk te gebruiken zonder gebruiksaanwijzing en bevat geen alcohol waardoor nummer 8 en 9 van de lijst van verplichtingen niet op het etiket aanwezig hoeven te zijn.
Clean labels en E-nummers
Wat mij opvalt aan de ingrediëntenlijst van dit product is dat de E-nummers er nog staan als E-nummers. Ik zie namelijk dat er gebruik is gemaakt van de meelverbeteraars E300 en E920. Steeds meer fabrikanten maken gebruik van zogenaamde clean labels. Dit wil zeggen dat ze de E-nummers volledig uitschrijven zodat ze open kaart spelen met de consument. E300 staat namelijk voor ascorbinezuur. Deze naam komt jullie misschien al bekend voor vanuit mijn post over vitaminen. Een andere naam voor ascorbinezuur is namelijk vitamine C. Vitamine C bevordert de kwaliteit van het meel en zorgt dat dit sneller klaar is voor gebruik. E920 staat voor L-Cysteïne. Cysteïne is een aminozuur (onderdeel van eiwitten zoals te lezen in mijn post over eiwitten) dat, net als ascorbinezuur, er voor zorgt dat de kwaliteit van het meel stijgt en dat dit sneller klaar is voor gebruik. Cysteïne is van nature al aanwezig in meelproducten, maar door het extra toe te voegen wordt het proces versneld.
Wanneer Jumbo bij dit product had gekozen voor een clean label, zou er in plaats van E300 dus ascrobinezuur op het etiket staan, en in plaats van E920 L-Cysteïne.
Rondom E-nummers zijn verschillende discussies te horen en te lezen. Regelmatig wordt er stellig geroepen dat E-nummers ongezond zijn en dat we ze moeten vermijden. Dat is ook niet zo raar want als consument heb je geen flauw idee wat er nou eigenlijk wordt bedoeld met al die rare nummers. Het ziet er maar synthetisch en onnatuurlijk uit. Het feit dat er behoorlijk veel E-nummers in producten aanwezig zijn en dat je ze dus ook veelvuldig op etiketten aantreft, helpt niet mee. Maar wat is een E-nummer nu precies? Een E-nummer is een door de EU-goedgekeurd en veilig bevonden ingrediënt die de kwaliteit van een voedingsproduct verbetert, al dan niet cosmetisch. E-nummers zorgen er namelijk voor dat een product bijvoorbeeld langer houdbaar is, maar ook dat onze aardbeienkwark er bijvoorbeeld nog mooi roze uit ziet en niet bruin kleurt of dat de verse slagroom mooi luchtig wordt als we het opkloppen. Veel E-nummers zijn gewoon extracten van natuurlijke producten. Een citroen is van zichzelf zuur, maar het stofje dat er voor zorgt dat de citroen zuur is kan ook, als E-nummer, worden gebruikt in andere producten om ze langer houdbaar te maken. Het stofje dat zorgt voor de gele gloed in melkproducten wordt weer ingezet als kleurstof bij andere producten (ook kleurstoffen zijn E-nummers). Veel E-nummers krijgen we dus ook binnen door normaal en gevarieerd te eten alleen wordt dat niet door de fabrikant gezegd omdat het niet toegevoegd is aan het product. Sommige E-nummers zijn daarnaast wel synthetisch gemaakt vanwege uiteenlopende redenen.
Tenminste Houdbaar Tot (THT) & Te Gebruiken Tot (TGT)
Beide termen komen veelvuldig voor wanneer we kijken naar de houdbaarheid van producten. De THT komt veelal voor bij producten die lang houdbaar zijn, zoals koffie, meel, snoep, frisdrank, gepasteuriseerde melk, yoghurt, gedroogde pasta's, groenten in blik etc. Wanneer de datum op dit product is 'verlopen' wil het niet zeggen dat het niet meer veilig is om het product te eten. De kwaliteit van het product kan wat achteruit gaan wanneer de datum is verstreken, maar wanneer het product nog goed eruit ziet, ruikt en proeft kan het nog gewoon worden gegeten na de THT datum. Veelal gooien mensen deze producten weg wanneer de datum is verstreken omdat zij bang zijn dat het product dan niet meer goed is en dat zij er ziek van kunnen worden. Dit is dus niet het geval! Gooi producten daarom ook niet zomaar weg. Is een product al geopend en staat het al langere tijd in de koelkast, dan is dit een ander verhaal. Een gesloten product is namelijk luchtdicht afgesloten waardoor bacteriën in het product niet kunnen groeien en daardoor er ook niet voor kunnen zorgen dat wij er ziek van kunnen worden. Wanneer het product geopend is, komt er zuurstof bij wat één van de voorwaarden is voor bacteriën om te kunnen groeien waaronder dus ook bacteriën waar wij ziek van kunnen worden. Bij een geopend product is het daarom verstandig om aan te houden wat het etiket zegt over de bewaartijd.
De TGT is een ander verhaal. De TGT houdbaarheidsdata zijn te vinden op producten die maar voor korte tijd houdbaar zijn zoals vlees, vis, voorgesneden groenten, versgeperste vruchtensappen, verse pasta's etc. die in de koelkast bewaard worden. De TGT houdbaarheidsdatum geeft de uiterlijke datum aan waarop het product nog veilig kan worden gegeten. Het is daarom aan te raden het product ná deze datum niet meer te eten. Na deze datum kan het zijn dat schadelijke bacteriën in het product zodoende zijn gegroeid dat wij er ziek van kunnen worden. Om het product langer houdbaar te maken voor enkele weken tot maanden kan het worden ingevroren. Door producten in te vriezen bevries je het water in een product waardoor bacteriën niet meer kunnen groeien. Bacteriën hebben hier namelijk 'vrij' water voor nodig. Daarnaast geld wel dat wanneer wij een bevroren product ontdooien we het product eigenlijk diezelfde of uiterlijk de volgende dag moeten consumeren. Dit komt doordat er bij het ontdooien (veel) meer 'vrij' water ontstaat waardoor de bacteriën dus heel snel kunnen gaan groeien.
Keurmerken
Een keurmerk is een visueel hulpmiddel op een verpakking. Ze geven bijvoorbeeld aan dat het product duurzaam is met aandacht voor natuur, dierenwelzijn en/of eerlijke handel. Om een keurmerk te mogen dragen moet een product voldoen aan specifieke eisen. Per keurmerk zijn er andere eisen opgesteld omdat ze focussen op een ander aspect. Een aantal keurmerken die we veelvuldig kunnen tegenkomen in de supermarkt beschrijf ik hier:
Het ASC keurmerk is te vinden op visproducten gemaakt van kweekvis. Dit keurmerk heeft als doel om de invloed van het kweken van vis op het milieu te verlagen. Zo heeft dit keurmerk strenge regels m.b.t. antibioticagebruik, het gebruik van duurzaam visvoer en goede arbeidsomstandigheden voor het personeel. Dit keurmerk is te vergelijken met het MSC keurmerk dat wordt toegekend aan visproducten van duurzame visserij. Dit keurmerk heeft als doel dat er zo min mogelijk schade wordt aangebracht aan het leven in de zee, zoals bijvangst. Verantwoordelijk beheer van vis, schaal- en schelpdieren wordt met dit keurmerk getracht te bevorderen. Het Beter-leven keurmerk is speciaal ontwikkeld voor dierenwelzijn. Er zijn voor varkens en kippen bijvoorbeeld diverse eisen gesteld waaronder bewegingsruimte, vloerbedekking en omgang met de dieren. Afhankelijk van de mate waarin er wordt voldaan aan deze eisen kan een product het keurmerk krijgen met één, twee of zelfs drie sterren. Zoals waarschijnlijk duidelijk is, voldoet het product dat het keurmerk met drie sterren bevat aan een heleboel eisen en toont daarmee aan dat er veel aandacht is voor dierenwelzijn. Het Fairtrad-Max Havelaar keurmerk garandeert dat het product voldoet aan de normen van eerlijke handel. Het gaat dan om een eerlijk loon dat de boeren/arbeiders ontvangen en dat er sprake is van een goede omgang met hun recht van gezondheid. Naast deze keurmerken zijn er nog een heleboel meer. Ben je nieuwsgierig? Via deze link kom je terecht op een pagina van het Voedingscentrum waar meer informatie wordt gedeeld: https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/keurmerken.aspx#:~:text=Topkeurmerken,dierenwelzijn%20of%20mens%20en%20werk.
Het komt er op neer dat als je duurzamer wilt eten, het aan te raden is om producten te kopen met één van deze keurmerken:
Voedings- en gezondheidsclaims
Op verpakkingen zie je ook vaker staan 'rijk aan vezels', 'bron van eiwitten' of 'verlaagt het cholesterol'. Deze stukjes tekst worden claims genoemd. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen voedingsclaims en gezondheidsclaims. Voedingsclaims zijn onder andere de voorbeelden 'rijk aan vezels' en 'bron van eiwitten'. Deze claims zeggen iets over de samenstelling van de voedingswaarden. Om een dergelijke claim te mogen dragen moet product voldoen aan specifieke eisen die staan vastgelegd in Europese wetgevingen. Zo mag een product bijvoorbeeld 'rijk aan vezels' heten wanneer het 6 gram vezels bevat per 100 gram product. Voor eiwitten is het wat ingewikkelder en moet een bepaald energiepercentage uit eiwitten afkomstig zijn wil het product rijk aan... of een bron van... zijn. Een gezondheidsclaim is bijvoorbeeld 'verlaagd het cholesterol' of 'calcium is goed voor de kalkhuishouding'. Deze claims geven aan dat stoffen in het product een bijdrage leveren aan onze gezondheid. Deze claims mogen alleen worden geplaatst wanneer er wordt voldaan aan de wettelijk vastgestelde hoeveelheden van die specifieke stof in dat specifieke product. Een product mag dus nooit zomaar een claim bevatten. Het is niet toegestaan om bijvoorbeeld 'verlaagd het risico op hart- en vaatziekten' op een product te plaatsen. Dit toont namelijk aan dat er een direct verband bestaat tussen het eten van het product en het dalen van het ziekterisico. Aangezien een ziekterisico bijna nooit afhangt van maar één factor, is het plaatsen van een dergelijke claim op een product misleidend voor de consument waarvan ze wettelijk hebben aangegeven dat dit is verboden.
Op het plaatje hieronder is in de linkerbovenhoek de voedingsclaim 'rijk aan vezels' beschreven.
Een laatste waarschuwing! Pas op voor producten die aangeven suikervrij te zijn of die geen toegevoegde suikers bevatten. Controleer de etiketten of dit ook écht waar is. Er liggen vaak addertjes onder het gras. Daarnaast kunnen light producten erg verleidelijk zijn. 'Light' betekent letterlijk dat het product 30% minder vet, suiker OF energie bevat dan het originele product. Wanneer het light-product bijvoorbeeld 30% minder suiker bevat kan het wél MEER vet of energie bevatten dan het originele product. Dit zijn instinkertjes!!!
BEN SCEPTISCH EN CONTROLEER HET ETIKET!!